Böbrek ve Üreter taşları
Böbrek ve üreter taşları çok yaygındır. Taş, idrar yollarındaki idrardan gelen kristallerin geliştirdiği sert bir kütledir. Böbrekte ya da üreterde (böbrekten mesaneye doğru yönelen tüp) bulunabilir. Böbrek ve üreter taşları, genellikle herhangi bir rahatsızlık vermeden dökülür fakat bu hastalık, bilinen en ağrı verici deneyimlerden biri haline gelebilir.
Böbrek ve üreter taşları hakkında gerçekler
Böbrek ve üreter taşlarının tedavisi
Bu broşürde doktorunuzla birlikte konuşabileceğiniz farklı tedavi seçenekleri anlatılmaktadır. Birlikte sizin için en doğru yönteme karar verebilirsiniz.
Tedavi seçiminde etkili olan faktörler:
Bütün taşlar tedavi gerektirmez. Eğer taşınız rahatsızlığa neden oluyorsa ve doğal yollarla idrardan düşmüyorsa tedaviye ihtiyacınız var demektir. Önceden mevcut tıbbi hastalıklarınız varsa da doktorunuz tedavi önerisinde bulunabilir.
Herhangi bir rahatsızlığa sebep olmayan bir böbrek veya üreter taşınız varsa genellikle tedavi görülmez. Doktorunuz, durumunuzun kötüye gitmediğinden emin olmak için size düzenli kontrollerinize dair bir program verecektir.
Taşınız idrarla atılması muhtemelse doktorunuz, bu süresi kolaylaştıracak ilaçları reçete edebilir. Buna konservatif tedavi denir.
Taşınız büyümeye devam ediyorsa, sık ve şiddetli ağrı yapıyorsa aktif tedavi görmeniz gerekir.
Konservatif taş tedavisi
Çoğu böbrek ve üreter taşı, işeme esnasında kendiliğinden vücudu terk eder. Ancak taşın yerine ve boyutuna bağlı olarak atılması belirli bir zaman alacaktır. Taş hareket ettiği zaman renal kolik şeklinde ağrılarınız olabilir. Taşınız çok küçükse %95 ihtimalle 6 hafta içerisinde kendiliğinden atılabilir.
Aklınızda kalsın:
Yaygın olan 2 farklı koruyucu tedavi seçeneği bulunmaktadır: Medikal Ekspulsif Terapi (MET) ve idrar asidi taşlarının çözülmesi. Her iki durumda da ilaç tedavisine ihtiyacınız vardır.
Aktif taş tedavisi
Böbrek veya üreter taşları, belirtilere yol açmaları halinde tedavi edilmelidir. Taşları çıkarmanın 3 yaygın yolu vardır: şok dalgaları ile taş kılması (SWL) , üreteroskopi (URS) ve perkütan nefrolitotomi (PNL) .
Hangi aktif tedavi yönteminin sizin için en iyisi olduğu birçok faktöre bağlıdır. En önemli faktör, taşın sebep olduğu belirtilerdir. Doktorunuz, taşınızın böbrekte veya üreterde bulunmasına dayalı olarak farklı tedavi seçenekleri önerebilir.
Eğer herhangi bir tıbbi belirtiniz yoksa aşağıdaki durumlarda da tedavi uygulanabilir:
Doktorunuz aşağıdaki durumlarda üreterdeki taşın çıkarılmasını önerebilir:
Konservatif taş tedavisi Medikal Ekspulsif Terapi (MET)
Doktorunuz, taşınızı daha hızlı atmanıza yardımcı olacak ve hareket ettiği zaman ağrınızı azaltacak ilaçları reçete edebilir. Buna Medikal Ekspulsif Tedavi (MET) adı verilir ve en çok üreter taşlarında etkilidir.
MET sırasında – doktorunuzun önereceği sıklıkta – düzenli doktor kontrolünde tutulmanız gerekir.
Taşın çözülmesi
Eğer ürik asit taşınız varsa, taşınızı çözmek mümkün olabilmektedir. Bu da idrarınızın pH değerini artırarak asidik halden alkali hale getirerek yapılır. 7.0-7.2 arasındaki pH-düzeyinde taş, boyut olarak küçülür ve sonunda tamamen çözülebilir. İdrar pH’ınızı evde basit bir ölçüm çubuğu kullanarak ölçebilirsiniz.
Şok dalgalarıyla taş kırma (SWL)
SWL, vücut dışından taşları kıran bir makine ile yapılır. Taş kırmak için odaklanmış şok dalgaları (kısa sinyalli yüksek enerjili ses dalgaları) deriden taşa iletilir. Taş, şok dalgalarının enerjisini emer ve küçük parçalara ayrılır. Parçacıklar daha sonra idrar yoluyla atılır.
SWL yöntemi, hastaların %90’ından fazlası için uygundur. Ancak yöntemin başarısı, taşın nitelikleri ve vücut yapısı gibi birkaç faktöre bağlıdır.
İşlem sırasında şok dalgalarının küçük patlama sesine benzeyen sesini duyabileceksiniz. Bu işlem için anesteziye gerek yoktur fakat işlem sırasında ağrı hissetmemeniz için ağrı kesici ilaçlar alacaksınız. SWL işlemi yaklaşık 45 dakika sürer.
Eğer taşınızın boyutu büyükse taşınızın tamamının kırılması için birkaç seans yaptırmanız gerekebilir.
Hangi durumlarda SWL önerilmez?
SWL, fiziksel durumunuz veya taşın yapısı ile ilgili bazı durumlarda uygulanmamalıdır
Aşağıdaki durumlarda SWL önerilmez:
Tedavi sonrasında taşlardan tamamen arınmış mı olacağım?
Hayır. SWL taşlarınızı küçük parçalara ayırır. Bu parçacıklar, SWL’yi takip eden günlerde veya haftalarda kendiliğinden atılır. Taş parçacıklarını atmak için MET alabilirsiniz.
SWL öncesi nasıl hazırlık yapmalıyım?
Doktorunuz işleme nasıl hazırlık yapmanız gerektiğini detaylı bir şekilde anlatacaktır. Kanın pıhtılaşmasını önleyici bir ilaç kullanıyorsanız ilacı kesip kesmeyeceğinizi doktorunuza danışınız. İşlemden önceki 4 saat boyunca hiçbir şey yemeyiniz.
Ne kadar zaman sonra normal günlük faaliyetlerime geri dönebilirim?
Genel olarak tedavinin hemen ardından günlük yaşantınıza dönebilirsiniz. Ancak işlemin yapıldığı gün biraz dinlenmeye özen gösteriniz. Eğer ağrınızı kesmek veya kendinizi sakinleştirmek amacıyla ilaç kullandıysanız işlemi takip eden 24 saat içerisinde otomobil veya herhangi bir motorlu araç kullanmayınız.
Eğer hiçbir ağrınız yoksa taş parçacıklarının atılması için normalden fazla sıvı tüketmeniz çok önemlidir. Günde 2 litreden daha fazla sıvı tüketmeye çalışınız. Eğer renal koliğiniz varsa ne kadar sıvı tüketmeniz gerektiğini doktorunuza danışınız. İşlemden sonraki 24 saat içerisinde alkol kullanmayınız.
Taş analizi için gereken taş parçacıklarını alabilmek için idrarınızı süzmeniz gerekir.
Doktorunuz, SWL işlemi sonrasındaki ilk hafta içerisinde yapmanız gereken ziyaretlere dair size bir çizelge verecektir.
Aşağıdaki durumlarda derhal hastaneye başvurunuz:
Perkütan Nefrolitotomi (PNL)
PNL, büyük taşların böbreğinizden doğrudan çıkarıldığı bir cerrahidir. Avantajı, tek operasyonda çok büyük taşların bile çıkarılabilmesidir.PNL genel anestezi altında gerçekleştirilir.
Ancak SWL ve URS ile karşılaştırıldığında daha ve komplikasyon riski daha yüksektir. PNL’nin en sık görülen komplikasyonu kanama ve yüksek ateştir.
PNL yaptırmayı ne zaman düşünmeliyim?
Taşınız çok büyük (2cm’den büyük) olduğunda ve henüz üretere geçmediğinde PNL düşünülmelidir. Doktorunuz PNL’yi aşağıdaki durumlarda da tedavi seçeneği olarak size sunabilir:
PNL nasıl yapılır?
PNL, genel anestezi altında gerçekleştirilir. Taşın boyutuna göre ya tam parça halinde çıkarılır ya da önce küçük parçalara ayrılır. Bu noktada bütün taş parçacıkları dışarı alınır.
PNL yapılması ne zaman önerilmez?
PNL güvenli ve etkili bir işlemdir ancak taşa doğrudan ciltten ulaşıldığı için bazı kontrendikasyonları vardır. Kan sulandırıcı ilaçlar kullanıyorsanız işlem öncesinde bunları kullanmayı bırakmanız gerekir. Ancak, özel durumuzu doktorunuzla konuşmanız çok önemlidir. Ayrıca, gebeyseniz veya böbreğe girişi engelleyen bir fiziksel durumunuz varsa PNL önerilmez.
PNL öncesi nasıl hazırlanmalıyım?
Ameliyata nasıl bir hazırlık yapacağınızı doktorunuz size anlatacaktır. Genel anesteziye hazırlık açısından operasyondan önceki 6-8 saat içinde yemek, içmek, sigara kullanmak yasaktır.
Günlük olağan faaliyetlerime dönmem ne kadar zaman alır?
PNL sonrasında birkaç gün hastanede kalırsınız. Perkütan nefrostomi tüpünüz varsa doktor veya hemşire tarafından tüpünüz çıkarıldıktan sonra taburcu edilirsiniz. İlk birkaç gün idrarınız biraz kanlı olabilir. Operasyondan sonraki ilk iki hafta fiziki egzersiz yapmayınız.
Aşağıdaki durumlarda derhal hastaneye geri dönmeniz gerekir;
Üreteroskopi (URS)
URS, küçük çaplı bir endoskop aletiyle yapılan tedavi türüdür. URS yaygındır ve başarı düzeyi yüksek, komplikasyon riski ise düşüktür. URS, genel veya lokal anestezi altında yapılır. Siz anestezi altındayken, doktorunuz vücudunuza hiçbir kesi yapmadan endoskop ile üretradan mesaneye girer.
Ne zaman URS’yi düşünmeliyim?
Doktorunuz sizin durumunuza göre SWL ile URS arasındaki farkları size açıklayacaktır.
Ne zaman URS önerilmez?
URS’nin kontrendikasyon gösterdiği çok az durum vardır. Eğer durumunuz anestezi almaya uygunsa ve tedavi edilmemiş bir idrar yolu enfeksiyonunuz yoksa URS, neredeyse her hastaya uygulanabilir. URS, kan sulandırıcı ilaçların kullanımı kesilmeden de yapılabilir. Ancak kişisel durumunuzu doktorunuzla görüşmeniz her zaman önemlidir.
Ameliyata nasıl hazırlanabilirim?
Doktorunuz operasyon için nasıl hazırlanılacağını size ayrıntılı olarak anlatacaktır. Anesteziye hazırlık açısından operasyondan önceki 6-8 saat içinde yemek, içmek, sigara kullanmak yasaktır.
Günlük olağan faaliyetlerime dönmem ne kadar zaman alacaktır?
Genellikle ameliyattan 2 gün sonra taburcu olabilir ve olağan günlük faaliyetlerinize dönebilirsiniz. İdrarınız birkaç gün kanlı gelebilir. Eğer işlem sırasında JJ-stenti konulduysa, idrar akışınız tekrar normale döndüğünde doktorunuz bunu çıkaracaktır.
Aşağıdaki durumlarda derhal hastaneye geri dönmeniz gerekir:
Böbrek ve üreter taşı oluşma nedenleri
Böbrek taşlarına ne sebep olur?
Kadın veya erkek olsun herkeste yaşamı boyunca taş oluşabilir. Vücudunuzun idrar üretme biçiminde bir dengesizlik olması halinde taş oluşabilir. Bu da içtiğiniz sıvı miktarıyla ve taş oluşumu tetikleyen maddelerin idrarınızda bulunup bulunmamasıyla bağlantılı olabilir.
Taş oluşumunun başka sebepleri de bulunmaktadır.
Bazı insanların taş oluşturma ihtimali daha fazladır.
Aşağıdaki unsurları taşıyorsanız siz de yüksek risk grubundasınız:
Bazı ürolojik durumlar taş hastalığı riskini artırır:
Diğer bazı durumlar taş hastalığı ile ilişkilidir. Bunlar:
Taş oluşumu ayrıca birçok ilaçla da ilişkilidir. Lütfen hekiminizin tavsiyesi olmadan reçete edilmiş hiçbir ilacı kullanmayı bırakmayınız.
Böbrek ve üreter taşlarının semptomları
Böbrek ve üreter taşının genellikle ağrıya neden olduğu düşünülür. Ancak taşın boyutu, şekli, idrar yollarındaki konumu gibi özelliklere bağlı olarak tıbbi belirtilerde, şiddetli ağrı ile ağrısız arasında değişiklik görülebilir.
Şiddetli ağrı (renal kolik)
Eğer taş, üreterden normal idrar akışını engelliyorsa renal kolik olarak bilinen şiddetli ağrıyı hissedersiniz. Bu, bel ve böğür (her iki yanınızda, kaburgaların alt kısmından kalçaya kadar uzanan alan) bölgenizde hissedilen keskin bir ağrıdır. Eğer taş, böbreğinizde değil de üreterinizde ise ağrıyı kasık ve uyluk bölgenizde hissedebilirsiniz. Erkeklerde yumurtalıklarda da ağrı olabilir.
Renal kolik, idrar yollarında ve üreter duvarında ani basınç artışı sonucu gelişir. Ağrı, dalgalar halinde gelir ve siz vücut pozisyonunuzu değiştirmedikçe azalmaz. Yaşayabileceğiniz en ağrılı durumlardan biri olarak tanımlanır ve doğum sancısına benzetilir.
Renal kolike eşlik eden diğer belirtiler arasında şunlar sayılabilir:
Renal kolik, ağrınızın dindirilmesi için aile hekiminize veya en yakın hastaneye başvurmanızı gerektirecek acil bir durumdur. Yüksek ateşiniz de varsa, acilen tıbbi bir yardım arayışına girmelisiniz.
Dinmeyen ağrı veya hiçbir belirti olmaması
Taşlar, böğür bölgenizde tekrarlayan, dinmez bir ağrıya da sebep olabilir. Bu tür ağrı başka hastalıkların da belirtisi olabilir, dolayısıyla böbrek veya üreter taşınızın olup olmadığınızın tespiti için bir takım tıbbi testler yaptırmanız gerekecektir.
Bazı taşlar hiçbir rahatsızlığa sebep olmaz. Bunlar asemptomatik olarak adlandırılır ve genellikle küçüktür. Belirtisiz taşlar genellikle diğer hastalıklar için yapılan röntgen filmi veya benzeri görüntüleme işlemleri sırasında tespit edilir.
Böbrek ve Üreteral Taşlarının Teşhisi
Doktorlar, belirtilerinizin nedenini anlamak için bir takım testler yapar. Buna tanı denir. Doktor veya hemşire öncelikle tıbbi geçmişinizi inceler ve muayenenizi yapar. Daha sonra vücudunuzun görüntülerini alır ve gerekirse diğer testleri yapar.
Görüntüleme teknikleri
Taşınızın yerleştiği yeri saptayabilmek için doktorunuzun iç organlarınızın görüntüsünü alması gerekir. USG, röntgen, kontrastı pekiştirilmemiş bilgisayarlı tomografi (NCCT) kullanılabilir. Bu taramayla taşın boyutu, şekli ve kalınlığı açıkça ortaya konulur.
Bazı durumlarda doktorunuz kontrastı-pekiştirilmiş BT taraması veya intravenöz ürografi yapmaya karar verebilir. Bu görüntüler, böbreğinizin fonksiyonu ve anatomisi hakkında ek bilgiler verebilir.
Taş analizi ve diğer testler
Renal kolik durumunda, enfeksiyon veya böbrek yetmezliği olup olmadığını görmek için idrar ve kan testleri yapılır.
Taşınızın idrarla atılması bekleniyorsa doktorunuz, taşınızın toplanabilmesi için idrarınızı süzmenizi tavsiye edebilir. Doktorunuz sizde ne tür taş bulunduğunu anlamak için analiz yapacaktır. Bu bilgi, önleyici ve tedavi edici en iyi yöntemin seçilmesine yardımcı olduğu için çok önemlidir.
Böbrek ve üreteral taşlarındaki acil durumlar Akut renal kolik
Renal kolik, taşın üreteri tıkaması sonucu oluşan ani ve ağrılı bir durumdur. Ağrıyı gidermek için mümkün olan en kısa zamanda aile hekiminize veya en yakın acil müdahale birimine başvurunuz.
Tıkanmış ve enfekte olmuş böbrek
Eğer renal kolikle birlikte ateşiniz de varsa veya olağan olmayan bir yorgunluk hissediyorsanız derhal en yakın bir üroloji kliniğine başvurmalısınız. Kan ve idrar testleri yapılarak böbrekte tıkanma ve enfeksiyon olup olmadığı kontrol edilir. Eğer böyle bir durum söz konusuysa böbreğinizdeki basıncın düşürülmesi için derhal dekompresyona ihtiyacınız olacaktır.
Dekompresyonun ardından enfeksiyonu gidermek için antibiyotik alacaksınız. Taşınızı uzaklaştıracak tedavi ancak bu enfeksiyon giderildikten sonra yapılabilir.
Tekrar taş oluşumunun önlenmesi
Böbreğinde veya üreterinde taş bulunan bazı hastalar gelecekte daha fazla taş oluşturabilir. Taşınız düştükten veya tedavi ile çıkarıldıktan sonra, doktorunuz tekrar taş oluşma riskinin yüksek olup olmadığını tespit edecektir. Bunun için taşınızı analiz etmesi gerekecektir. Ayrıca tedavi öncesi yapılan kan ve idrar testlerinizin sonuçları da doktorunuz tarafından değerlendirilecektir.
Taş oluşumunu önleyecek genel yaşam tarzı tavsiyeleri
Başka bir taş oluşumu riskiniz düşük olsa dahi doktorunuz veya hemşireniz size birtakım yaşam tarzı değişiklikleri yapmanızı tavsiye edecektir. Bu önlemler, başka bir taş oluşturma riskinizi azaltır ve genel olarak sağlığınızı iyileştirir.
Erişkinler için öneriler.
Kişisel durumunuza göre doktorunuz diyetinizi uyarlama önerilerinde bulunabilir. Bunun öncelikle doktorunuzla görüşülmesi önemlidir.
Sağlıklı alışkanlıklar
Sağlıklı bir yaşam tarzını benimsemek her zaman için iyi bir fikirdir.
Böbrek ve üreteral taşları için metabolik değerlendirme
Taş oluşturma riskiniz yüksekse doktorunuz metabolik değerlendirme yapacaktır. Bu değerlendirme, sizin hangi ek tedaviye ihtiyaç duyabileceğinizi belirleyen bir dizi kan ve idrar testidir.
Testlerin sonuçlarına göre ilaç tedavisi görebilirsiniz. İlaç tedavisi genellikle hiçbir yan etki yapmaz veya çok az yan etkiye sebep olur. Ayrıca yaşam tarzı değişikliklerinizi dikkate almanıza yardımcı olur
Metabolik değerlendirmenin bir parçası olarak doktorunuz sizden 24 saatlik 2 farklı dönemde idrar biriktirmenizi isteyecektir. Bu, taşınızın kendiliğinden düşmesinin veya tedavi ile çıkarılmasının yaklaşık 3 hafta sonrasında yapılır. İdrar miktarınızla birlikte idrarınızdaki değişik maddelerin miktarları da ölçülür.
İdrarınızdaki maddeler arasında kalsiyum, asit bulunur.
İlaç tedavisine başladıktan 2-3 ay sonra doktorunuz, ilaç tedavisinin dozunun ayarlanması için başka bir idrar örneği alacaktır.
Kaynak: http://www.uroturk.org.tr/5/halk-icin-bilgiler/1117/bobrek-ve-ureter-taslari
